Het formele systeem

Het formele systeem               

Bordwell en Thompson definiëren een narratief als ‘a chain of events in cause-effect relationship occurring in time and space’[1]. In ‘Atonement’ is deze structuur duidelijk waar te nemen. De scène vormt een onderdeel van de narratieve structuur van de film. Er zijn namelijk verschillende gebeurtenissen, ofwel oorzaken, die leiden tot Briony’s interpretatie. De scène vormt één van die oorzaken. De andere oorzaken die leiden tot een verkeerde interpretatie van Briony is de scène bij de fontein en de scène in de bibliotheek[2].

De scène heeft op zichzelf een gedeeltelijke narratieve structuur. De scène begint met een toestand van evenwicht. Robbie loopt richting het landhuis van de familie Tallis. Op het landgoed ziet hij Briony spelen. Hij vraagt of Briony zijn brief aan Cecilia wil geven. In shot 20 overhandigt Robbie zijn brief aan Briony en hierdoor wordt het evenwicht verstoord. De verstoring wordt duidelijk gemaakt met behulp van filmische middelen: de mise-en-scène, de cinematografie, de montage en het geluid (zie ‘Analyse van stilistische elementen’). De verstoring duurt voort tot en met shot  33. In shot 33 heeft Briony de brief van Robbie gelezen, maar de kijker weet niet wat hiervan de gevolgen zullen zijn.  

            Er is daarentegen geen sprake van een toestand van evenwicht die begint in shot 7 als de scène in verband wordt gebracht met de totale film. De relatie tussen Briony en Robbie is namelijk al verstoord door de fontein scène. Hierdoor is Briony Robbie gaan wantrouwen. Uit Robbie’s ontspannen gezichtsuitdrukking kan de kijker opmaken dat hij zich daarentegen nog nergens bewust van is. In shot 33 heeft Briony de brief gelezen, deze gebeurtenis leidt tot gevolgen die in de daaropvolgende shots worden getoond.    

Inleiding

De film ‘Atonement’  is gebaseerd op de psychologische roman ‘Atonement’  van Ian McEwan[1]. De Nederlandse uitgave van het boek staat bekend onder de titel ‘Boetekleed’[2].

In tegenstelling tot de schrijver Ian McEwan gebruikt de regisseur Joe Wright beeld en geluid om het verhaal te vertellen.   

Het verhaal begint in 1935 in het landhuis van de familie Tallis. ‘De dertienjarige Briony Tallis is getuige van een merkwaardig schouwspel’[3]. Zij ziet haar oudere zus Cecilia en de knechtszoon Robbie voor de fontein van hun landhuis staan. ‘Plotseling trekt Cecilia haar kleren uit en stapt in haar ondergoed in de fontein terwijl Robbie toekijkt’[4]. Briony denkt dat Robbie haar zus hiertoe dwingt en gaat hem daardoor wantrouwen. Later die dag vraagt Robbie of Briony een brief aan Cecilia wil geven. Briony kan deze brief niet ongeopend laten.  Ze is geschokt als ze een erotisch getinte brief leest. Briony en haar nichtje Lola bestempelen Robbie daarom tot een seksmaniak. Enige uren later worden Briony’s ideeën bevestigt; ze ziet dat Robbie haar zus in de bibliotheek belaagt. Diezelfde avond wordt Lola verkracht. Volgens Briony kan er maar één iemand de dader zijn. De gebeurtenissen die ervoor hebben plaatsgevonden vormen voor Briony de aanleiding om Robbie Turner te beschuldigen van verkrachting. Deze beschuldiging verandert het leven van drie mensen ingrijpend. Na Briony’s getuigenis verdwijnt Robbie in de gevangenis. Hierdoor worden twee verliefde mensen van elkaar gescheiden en Briony loopt haar hele leven met een schuldgevoel rond.                                                               

De kijkers zullen niet tot dezelfde interpretatie van Briony k   omen, omdat zij het verhaal niet alleen door de ogen van Briony, maar ook door de ogen van Cecilia en Robbie zien. De scène bij de fontein en de scène in de bibliotheek ziet de kijker twee keer door twee verschillende perspectieven. Hieruit blijkt dat Robbie geen seksmaniak is, maar dat hij en Cecilia verliefd op elkaar zijn. De erotisch getinte brief is dan ook niet met kwade bedoelingen geschreven. Het was slechts een fantasie die Robbie op papier zette, maar in de kinderwereld van Briony wordt zijn fantasie als een gevaarlijk fenomeen beschouwd.

Uit de film ‘Atonement’ zal ik de scène analyseren waarin Robbie zijn brief voor Cecilia aan Briony meegeeft. In deze brief bekent hij zijn liefde voor haar en verontschuldigt hij zich zelf voor zijn gedrag bij de fontein. Robbie had Cecilia bij de fontein willen helpen, maar hierdoor brak hij haar kostbare vaas. Een scherfstuk was in de fontein gevallen. Cecilia had haar kleren uitgetrokken om dit scherfstuk op te duiken. Hierdoor waren zij in een ongemakkelijke situatie terecht gekomen. Naast deze brief schreef Robbie ook een erotisch getinte brief. Wanneer hij zich realiseert dat hij de verkeerde brief in de envelop heeft gestopt, is Briony al op weg naar het landhuis. In het landhuis leest Briony geschokt de erotisch getinte brief: ‘In my dreams I kiss your cunt, your sweet wet cunt. In my thoughts I make love to you all day long[5]’.

De scène begint op 25:02 en eindigt op 27:15. Deze scène bevat shot 7 tot en met 33 in de shotlist (blz.11). In de shotlist zijn er ook een aantal shots vóór en een aantal shots na mijn scène opgenomen. Het eerste shot begint op 24:37 en het laatste shot eindig op 27:55.   Ik heb deze scène gekozen, omdat het een belangrijk element is voor de totstandkoming van de verkeerde interpretatie van Briony. Het levert dus een belangrijke bijdrage aan de boodschap van het verhaal; op welke manier de interpretatie van mensen beïnvloed kan worden en hoe fantasie hierin een rol kan spelen. Mijn scène vormt een onderdeel van de gebeurtenissen die tot de verkeerde interpretatie van Briony leiden. In deze analyse wil ik daarom een antwoord gaan geven op de onderzoeksvraag:

‘Hoe wordt in de scène aangetoond dat de gebeurtenis hierin een bijdrage levert aan de totstandkoming van Briony’s interpretatie dat Robbie een seksmaniak is?’

In deze analyse zal ik kort het formele systeem bespreken. Daarnaast zal ik de filmische middelen; de mise-en-scène, de cinematografie, de montage en het geluid van de scène analyseren. De scène is onder te verdelen in twee delen; shots 7 tot en met 19 zijn evenwichtig en vanaf shot 20 vindt er een verstoring plaats (zie ‘Het formele systeem’). Tijdens mijn analyse zal ik hierin een duidelijk onderscheid maken. Ik zal de shots ook in relatie gaan brengen met andere shots of scènes van de film. Uiteindelijk wil ik in mijn conclusie een antwoord geven op mijn onderzoeksvraag.